انواع سوند ادراری و فولی و آموزش نحوه سوند گذاری در منزل

گاهی اوقات ممکن است یک فرد، به هر دلیلی، با مشکل تخلیه ادرار مواجه شود که در این موقع ناچار است از catheters استفاده کند. سوند، لوله‌ای باریک، انعطاف پذیر و توخالی است که ادرار را در یک کیسه جمع‌آوری می کند. این لوله انعطاف‌پذیر، داخل مثانه قرار می‌گیرد تا تخلیه ادرار، راحت‌تر صورت گیرد. البته سوندها با یکدیگر متفاوت هستند که به زمان باقی‌ماندن در محل، نوع آن‌ها و مکان قرارگیری آنها بستگی دارد. از هر نوع از این سوندها در شرایط مختلفی استفاده می‌شود. ما قصد داریم تا در این مقاله از پادرا انواع کاتترها را معرفی کنیم. پس با ما همراه باشید.

سوند چیست؟

سوند یک لوله انعطاف پذیر برای تخلیه ادرار و جمع آوری ادرار در کیسه های ادرار می باشد. البته در بعضی مواقع از catheters برای تزریق مایعات استفاده می شود. سوندهای ادراری معمولاً توسط پزشک یا پرستار گذاشته می شوند. انواع این محصول می توانند از طریق لوله ای که ادرار را از مثانه (کاتتر مجرای ادرار) خارج می کند و یا از طریق یک دهانه کوچک ایجاد شده در شکم تحتانی وارد شوند. catheters معمولاً در مثانه باقی می ماند و ادرار غیر ارادی از درون مثانه به مجاری ادراری و سپس به درون کیسه ادرار جاری می شود.

مطالعه بیشتر : لباس یکبار مصرف ام آر آی

انواع سوندها

همانطور که در بالا توضیح داده شد، کاتتر ها، لوله‌های باریک و انعطاف‌پذیری هستند که داخل مثانه قرار می‌گیرند و ادرار را تخلیه و جمع آوری می کنند. catheters ها برای افرادی که دچار مشکل دفع ادرار هستند، بسیار حیاتی است. به عنوان مثال، در خصوص افرادی که سرطان پروستات دارند، چون مسیر ادرار مسدود شده و باعث احساس درد و ناراحتی در فرد می‌شود، استفاده از این محصول برای دفع ادرار بسیار مهم است. به دلیل اهمیتی که انواع catheters ها برای برخی شرایط خاص دارند، به معرفی انواع سوندها می پردازیم.

• سوند ساده (نلاتون یا یک‌بار مصرف)

این وسیله ساده یا نلاتون، نوعی از catheters است که برای تخلیه موقت ادرار از مثانه و همچنین تخلیه ترشحات بینی، دهان و ریه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصول که خیلی انعطاف‌پذیر و نرم هستند، پس از تخلیه ادرار باید خارج شده و برای دفعات بعدی مجددا قرار داده شوند. این نوع از catheters برای تخلیه ادرار به درون مثانه فرستاده می‌شود و ادرار را به راحتی تخلیه می‌‌کند.

انتهای سوندهای نلاتون، مخروطی شکل است و از تروماتیزه شدن مجاری جلوگیری می کند. catheters ساده زنان ۳۵ سانتی متر و این محصول ساده مردان ۵/۱۴ سانتی‌متر است و بر اساس رنگ کانکتور، قطرهای متنوعی دارند. محصول های ساده سطح و نوک صافی دارند که از ایجاد التهاب جلوگیری می‌کنند.

• سوند فولی (دوشاخه یا سه‌شاخه)

سوندهای فولی، کیسه‌مانند هستند و از قسمت انتهایی خود، به درون مثانه فرستاده می‌شوند. زمانی که پزشک بخواهد برای مدتی طولانی catheters را برای بیمار به کار گیرد، از این مدل محصول استفاده می‌کند. چرا که این catheters ها در ابتدای مجرای خود، بادکنکی دارند که باعث می شود لیز نخورند و از مثانه خارج نشوند. به همین دلیل، به این محصول، کاتتر جای‌گیرنده (Indwelling Catheter) نیز می‌گویند.

بیمارانی که در خصوص آنها از catheters های فولی استفاده می‌شود، باید برای جلوگیری از عفونت، مایعات فراوان بنوشند و برای جلوگیری از ایجاد آلودگی نباید لوله ادرار از کیسه ادرار آنها جدا شود.

مطالعه بیشتر : زیرانداز ضد آب بیمار

• سوند حالب

 در دو انتهای این وسیله حالب خمیدگی وجود دارد که شبیه دم خوک است. به همین دلیل به این مدل سوند، catheters دابل جی نیز گفته می‌شود که یک انتهای آن داخل لگنچه و انتهای دیگر داخل مثانه قرار می گیرد. این وسیله حالب برای استفاده طولانی مدت، مناسب هستند. همچنین در شرایطی که در فردی سنگ‌های اداری، بدخیمی لگنچه و انسداد، فیبروز خلف صفاقی و نقص‌های مادرزادی وجود داشته باشد، از آن‌ها استفاده می‌شود. با استفاده از این وسیله حالب، جریان ادراری بین کلیه و مثانه قطع نمی شود و از طریق مجرای حالب ادامه دارد.

catheters های حالب، بیشتر از جنس پلاستیک یا از ترکیبات آهن‌دار است. این catheters ها حدود ۲۰ تا ۳۴ سانتی‌متر طول دارند. این لوله از انعطاف‌پذیری کاملی برخوردار است. البته استفاده از این محصول حالب عوارضی را نیز به دنبال دارد، از جمله تخلیه زودرس ادرار، تکرر ادرار، درد در کلیه‌ها، ترشحات ادراری و خون در ادرار که همه این موارد موقتی هستند و با برداشتن این محصول از بین می‌روند.

• سوند فوق عانه (سوپراپوبیک)

سوندهای فوق عانه، برخلاف سایر انواع آن، از قسمت‌های پایین شکم و از طریق پوست وارد بدن شده یا از طریق سوراخی که پزشک آن را در زیر مثانه ایجاد می‌کند، به داخل مثانه فرستاده می‌شود. این نوع catheters ها جایگزین catheters های مجرایی در نظر گرفته می‌شوند و در مقایسه با آنها مزایای بیشتری دارند. از مزایای آن می‌توان به تمیز کردن آسان آن، استفاده راحت‌تر در طولانی مدت است. این مسئله که فرستادن این وسیله به داخل مثانه از طریق شکم راحت‌تر از مجرای ادرار است، یکی دیگر از مزایای این نوع محصول است. این نوع محصول همچنین معایبی مانند ایجاد عفونت نیز دارند که باید تحت نظر پزشک، مراقبت‌های لازم را برای جلوگیری از آن انجام داد.

• سوند معده

این محصول معده، لوله‌‌های تیوب مانند، بلند و باریکی هستند  که برای مواقعی استفاده می‌شود که فرد توانایی خوردن و آشامیدن را نداشته باشد. در این مواقع غذا از طریق بینی به معده فرد بیمار می‌رسد. بعضی اوقات از این catheters ها برای خوردن دارو نیز استفاده می‌شود و از طریق آن مراقبان بیمار می‌توانند شربت یا قرص را به صورت خرد شده به بیمار بدهند.

نکاتی قابل توجه در هنگام استفاده از انواع سوندها

 برای جلوگیری از عفونت، باید از روش سوند گذاری آسپتیک استفاده شود. علاوه بر این سیستم جمع‌آوری ادرار با دقت بسته شود. مدت کاتتر گذاری یا زمان آن کم شود. قبل از دادن دارو از طریق catheters ها، باید آن‌ها را شستشو داد. زمانی که از catheters ها استفاده می‌شود، تا حد امکان بهداشت فردی رعایت شود. از برداشتن وسایل سنگین خودداری شود. برای جلوگیری از عفونت باید کیسه ادرار پایین‌تر از سطح مثانه نگه داشته شود.

هرگز نباید لوله تخلیه ادرار کشیده شود، چرا که این کار باعث خونریزی و صدمه به مجاری ادراری می‌شود. برای جلوگیری از عفونت باید هر ۸ ساعت یک‌بار کیسه ادرار تخلیه شود. اگر ادرار به داخل catheters جریان نداشته باشد و در صورتی که پیچ‌خوردگی یا زخم در آن نباشد، باید به مراکز درمانی مراجعه شود. در صورتی که این وسیله به طور اتفاقی از بدن شما خارج شود، نباید خودتان اقدام کنید و حتماً این کار را به افراد متخصص در مراکز درمانی بسپارید.

مطالب بیشتر : گاز استریل

به منظور جلوگیری از عفونت توصیه می‌شود که از نازک‌ترین و نرم‌ترین نوع لوله استفاده کرد. در موقع جایگذاری catheters ها، حتماً باید شرایط استریل مانند پوشیدن دستکش استریل رعایت شود. در مواقعی که جریان ادرار در این محصول، کم یا کلا قطع شود، باید آن را با سالین پر کنید، چرا که ممکن است مثانه خالی بوده یا در محلی اشتباه قرار گرفته یا این وسیله مسدود باشد؛ بنابراین با استفاده از سالین، آن را امتحان کنید و اگر مشاهده کردید که سالین آزادانه برگشت، پس به طور مناسب قرار گرفته است. از آنجایی که ممکن است catheters گذاری باعث عفونت یا تروما شود، بنابراین مشورت با یک پزشک متخصص پس از catheters گذاری ضروری است.

قبل از cathetersگذاری باید نوک آن با لیدوکائین یا ژل استریل لغزان شود تا ورود آن آسان‌تر انجام گیرد. در بیمارانی که ختنه نشده‌اند، باید جهت جلوگیری از پارافیموز در موقع catheters گذاری، اطمینان حاصل شود که پرهپوس به موقعیت آناتومیک خود بازگشته است. با استفاده از نوار چسب یا سایر وسایل تثبیت‌کننده، باید این محصول را به جدار قدامی شکم ثابت کنید.

اگر در مواردی مانند تنگی مئاتوس یا فیموز، این محصول به جایگاه خود وارد نشود حتما باید با یک متخصص ارولوژی صحبت کرد. بیمارانی مانند سالمندان، دیابتی‌ها و افرادی که نارسایی کلیه دارند، در معرض خطر جدی‌تری در هنگام کاتتر گذاری هستند. بنابراین باید نکات ایمنی و استریل سوند گذاری را خیلی محتاط و با دقت برای آن‌ها انجام داد.

سخن پایانی

در انتهای این مقاله باید متذکر شویم که استفاده درست از این وسیله برای افراد بیمار، یک ضرورت می‌باشد، اما خطراتی نیز به همراه دارد که پزشک باید به آن‌ها توجه داشته باشد و مراقبت‌ لازم را انجام دهد. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد و توانسته باشیم شما را در شناخت و درک کارایی انواع سوندها یاری کنیم.

سوالات متداول